Zasady wychowania prorodzinnego
Badania wykonane przez Centrum Badania Opinii Społecznej w czerwcu 1999 roku, na temat planów i aspiracji życiowych młodzieży pokazały, że ponad połowa ankietowanych (57%) uznała „udane życie rodzinne dzieci” za jeden z najważniejszych celów w życiu. Na drugim miejscu wymieniono ciekawą pracę (42%), następnie przyjaźń (35%). W zasadzie pragnienie założenia i realizowanie dobrej oraz szczęśliwej rodziny należy do kanonu wysoko cenionych wartości w społeczeństwie polskim w całym okresie po drugiej wojnie światowej, który to okres od lat sześćdziesiątych ma udokumentowanie w wynikach badań.
Słuszne jest, aby przygotowując w szkole młode pokolenie do przyszłego dorosłego życia, przekazując wiedzę o człowieku i otaczającym świecie oraz o prawach rządzących zachowaniem człowieka i wszechświatem, włączyć przygotowanie do pełnienia ważnych ról społecznych – rodzicielskich, małżeńskich, zawodowych, obywatelskich.
W podręczniku akademickim Rozwój człowieka J.D. Turnera i D.B. Helmsa, wydanym w Polsce przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe w 1999 roku, autorzy podają, że w USA corocznie ponad milion dorastających w wieku 15-17 lat ucieka z domu. Niektórzy z nich po jakimś czasie wracają, inni odchodzą na zawsze. W Polsce nie prowadzi się tego typu systematycznych obserwacji i trudno byłoby oszacować rozmiary tego zjawiska, które jest pewnym wskaźnikiem kondycji, klimatu i funkcji wychowawczej rodziny. Anna Lipowska-Teutsch podaje, iż na podstawie 40 badań statystycznych opartych na reprezentatywnych próbach w 24 krajach i na czterech kontynentach 20–50% kobiet w ciągu swego życia doświadczało przemocy fizycznej. Również dzieci stają się niejednokrotnie ofiarami agresji i przemocy ze strony dorosłych.
Dokonywane w różnych krajach, w tym również w Polsce, rozpoznania sytuacji rodzinnych w aspekcie relacji międzyludzkich podzieliły osoby odpowiedzialne za politykę społeczną oraz profesjonalistów z kręgów doradztwa społecznego, pedagogicznego, psychologicznego, a nawet medycznego. Jedni z entuzjazmem ogłosili zmierzch rodziny i z uporem godnym lepszej sprawy zaczęli lansować wszystkimi możliwymi oraz dostępnymi dla siebie środkami przekazu inne niż kultywowane wzorce życia rodzinnego. Drudzy, uwzględniając rozwój cywilizacji, kultury i doniosły wpływ wielkich systemów religijnych, w tym chrześcijaństwa, domagają się, aby młode pokolenie poddane zostało rzetelnemu i wszechstronnemu przygotowaniu oraz wychowaniu do życia w rodzinie, adekwatnie do wielorakich funkcji, które rodzina pełni w społeczeństwach różnych narodów i państw. Oczekują także, że szkoła w istotny sposób będzie wspomagała rodzinę w działaniach, przekazując wiedzę, kształtując postawy prorodzinne, wzajemny szacunek i zrozumienie oraz ukierunkowując zainteresowania i zdobywane umiejętności.
Bycie małżonkiem oraz rodzicem, a także dzieckiem wymaga „bycia sobą i bycia w świecie”. A to kieruje naszą uwagę na ważne zagadnienia, które zostały zapisane w podstawie programowej, takie jak: przyswojenie określonego kwantum wiedzy biologicznej, medycznej, seksuologicznej, psychologicznej, filozoficznej, teologicznej o człowieku jako wielowymiarowej istocie; wiedzy o prawach rządzących procesami komunikacji interpersonalnej, rozwiązywaniu problemów; radzenia sobie ze stresem, lękiem, presją otoczenia; wiedzy o roli i funkcjach rodziny w życiu indywidualnym i społecznym; wiedzy o prokreacji i motywach oraz możliwościach sterowania nią; wiedzy o wewnętrznych i środowiskowych czynnikach zagrażających oraz ochraniających egzystencję osób i wspólnot społecznych, a także o sposobach wykorzystywania czynników sprzyjających oraz ograniczeniu czynników ryzyka.
Sama wiedza nie wystarczy do efektywnego funkcjonowania w rolach rodzinnych. Niezbędne jest zdobycie określonych umiejętności, które gwarantują wykorzystanie zdobytej wiedzy w codziennych sytuacjach i zadaniach. Te umiejętności to: obserwacja siebie i innych oraz adekwatna interpretacja; łatwość odczytywania własnych oraz cudzych stanów emocjonalnych, zdolność wczuwania się w przeżycia innych; nawyk planowania krótko- i długofalowego; stawianie celów konkretnych oraz hierarchicznych; zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków, np. na rynku pracy; łatwość wykonywania różnorodnych, prostych i złożonych czynności oraz prac typowych dla życia rodzinnego, jak sprzątanie, gotowanie, pranie, gospodarowanie budżetem, czasem, odpoczynkiem.
Zasadniczym jednak celem „Wychowania do życia w rodzinie” jest stymulowanie rozwoju zdrowej, zintegrowanej osobowości, odpowiedzialnej za urzeczywistnianie stylu życia gwarantującego rozwój. Przedmiotem oddziaływań wychowawczych stają się potrzeby, postawy, system wartości, poczucie tożsamości i obraz siebie. Stymulowanie i wspieranie rozwoju osobowości, uczniów w szkole, obok przekazywania wiedzy, jest najważniejszym zadaniem współczesnej edukacji. Tak widzą edukację nie tylko ludzie nauki, ale również politycy, działacze religijni i społeczni oraz sami rodzice. Przekazując wiedzę, kształtując umiejętności i stymulując rozwój osobowości, pomagamy naszemu wychowankowi stawać się coraz bardziej człowiekiem. Zadania te nie są proste, a o ich realizacji w kategoriach jakości i poprawy funkcjonowania rodzin będzie można przekonać sie za kilkanaście lat.
Zasady, których stosowanie powinno wspierać wysiłek edukacyjny:
Zasada 1
Zajęcia edukacyjne „Wychowanie do życia w rodzinie” powinny być traktowane z całą powagą, jakiej domaga się praca z człowiekiem, któremu przysługuje godność, szacunek, wolność, miłość i troska, a jednocześnie z racji wieku potrzeba zrozumienia złożoności człowieka w wymiarze biologicznym, psychicznym, społecznym i duchowym.
Zasada 2
Uczeń jest członkiem rodziny, ma więc przeszłe i aktualne doświadczenia rodzinne, posiada pewną wiedzę o rodzinie, wyniesioną z własnego życia oraz obserwacji innych. Tak więc rodzina, w której dziecko żyje, jest ze swej natury pierwszym w tym zakresie wychowawcom i nauczycielem. Jednocześnie rodzice mają niezbywalne prawo i obowiązek wychowywać swoje dzieci. Szkoła nie działa więc w próżni, ale musi uwzględniać przeszłe i aktualne doświadczenia dziecka.
Zasada 3
Wychowanie do życia w rodzinie ma szerszy wymiar, gdyż rodzina jest tym miejscem, w którym dokonuje się transmisja kultury, tożsamości narodowej i rodowej, wartości oraz norm, a więc jest to również wychowanie do przeżywania i urzeczywistniania więzi narodowej, społecznej, a nawet ogólnoludzkiej.
Zasada 4
Rodzina wprowadza dzieci w rzeczywistość duchową, religijną, moralną, a więc również „Wychowanie do życia w rodzinie” nie może abstrahować od tożsamości religijnej uczniów, od ich rozwoju religijnego i nie może być zamknięte na oficjalne nauczanie Kościołów.
Zasada 5
Wychowanie do życia w rodzinie opiera się zawsze na fundamencie wartości i te wartości muszą być jasno oraz wyraźnie akcentowane i uwyraźniane. Przede wszystkim chodziłoby o takie wartości, jak: życie ludzkie, prawda, miłość, odpowiedzialność, wiara religijna, szacunek dla człowieka, szacunek dla pracy ludzkiej, wspólne działanie, wierność, solidarność w dobrym, rzetelność, zdrowie i inne.
Zasada 6
Nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne „Wychowanie do życia w rodzinie” powinien być autentyczny, to znaczy być w zgodzie ze sobą. Nie może uczyć i przekazywać wiedzy o wartościach oraz normach, których sam nie podziela i nie urzeczywistnia. Na ten postulat zwraca się obecnie coraz większą uwagę, argumentując, że nie można wychować człowieka wolnego, odpowiedzialnego, empatycznego, solidarnego z innymi, sprawiedliwego, bez osobistego prezentowania takich postaw i zachowań przez nauczycieli oraz wychowawców.
Zasada 7
Przekaz wiedzy, pomoc w zdobyciu umiejętności i stymulowanie rozwoju osobowości powinny być dostosowane do wieku oraz poziomu rozwoju dzieci i młodzieży, z uwzględnieniem warunków socjokulturowych środowisk, z których się wywodzą.
Zasada 8
Rozwój osobowości w świetle współczesnych kierunków psychologicznych nie może być utożsamiany z rozwojem potrzeby seksualnej ani od niej wyłącznie uzależniany.
Zasada 9
Nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne „Wychowanie do życia w rodzinie” powinien śledzić i wykorzystywać w swojej działalności aktualne osiągnięcia nauk o człowieku, jego zachowaniu oraz uwarunkowaniach.
Materiały dla nauczycieli do zajęć WDŻ
Podręczniki
Ćwiczenia
Programy nauczania
Scenariusze
Filmy
Jesteś zainteresowany?
Zapraszamy do kontaktu z nami!
Wyślij wiadomość lub zadzwoń do naszych konsultantów, którzy Ci pomogą.